Bijdrage Program­ma­be­groting 2025-2029

Financieel Kader

Voorzitter, inhoudelijk is deze Programmabegroting geen grote verrassing. Voor het algemene financiële kader willen we het college een compliment geven want vooralsnog lijkt het erop dat we de komende jaren behoorlijk stabiel blijven en niet het ravijn instorten. De Partij voor de Dieren beoordeelt de Begroting zoals altijd met extra aandacht voor al wat kwetsbaar is. Wordt er genoeg gedaan voor dieren, natuur, klimaat en een gezonde leefomgeving? We krijgen hier een naar voorstel voor onze kiezen, namelijk:

Rattenoverlast

het college vraagt de raad om steeds grotere sommen geld voor dieronwaardig en op lange termijn ineffectief beleid. Vanaf 2025 neemt de gemeente een abonnement op het doden van ratten van maar liefst een half miljoen Euro per jaar. En daar zit nul euro bij voor preventie en voorlichting. Nul euro. Want hee, we hebben immers een folder en webpagina! De Partij voor de Dieren heeft aanvullende vragen gesteld, want wat is nu eigenlijk het doel waarnaar wordt gestreefd? En het antwoord is zo min mogelijk meldingen van ervaren overlast. De meldingen gaan echter veelal over ratten in tuinen en de openbare ruimte en ook is vastgesteld dat er meerdere meldingen van hetzelfde adres kunnen komen. Maar een goede analyse van de meldingen ontbreekt. Wat speelt er nu écht op een bepaalde plek? Een gedegen inventarisatie en het inschatten van echte risico's zijn de eerste stappen zoals dat ook landelijk door het RIVM en ministerie van I&W wordt omschreven.

Doden zal de overlast niet permanent stoppen, tenzij het doden permanent, jaar op jaar doorgaat. Dieren zijn altijd te vinden op plekken die voor hen een geschikt leefgebied vormen met genoeg voedsel, schuil- en nestelgelegenheid. Om te zorgen dat dieren bepaalde plekken niet opzoeken, moeten deze onaantrekkelijk voor hen gemaakt worden. Preventieve maatregelen zoals het repareren van riolen zijn vaak veel effectiever en uiteindelijk goedkoper. Deze gemeente gaat fors investeren in de vernieuwing van ons riool. Maar om daar nu gelijk de rioolaansluitingen naar particulieren in mee te nemen wordt weliswaar als interessant gezien maar toch niet als koppelkans meegenomen. Zonde, want bijvoorbeeld de gemeente Rotterdam communiceert hier juist wel actief over naar haar bewoners.

Voorzitter, onze fractie zal beleid blijven afkeuren dat niet alleen dieronwaardig is, maar ook nog eens veel te duur én geen lange termijnoplossing is. Beste raad, deze opdracht is nog niet gegund en kan dus worden geherdefinieerd. Daarom dienen we een amendement in om het geld dat nu exclusief is gereserveerd is voor de inzet van smartvallen veel meer in te zetten voor preventieve maatregelen waar zowel inwoners als dieren bij gebaat zijn.

Amendement van Doden naar Preventie stelt voor:

De Programmabegroting 2025-2029 vast te stellen, inclusief alle hierin opgenomen voorstellen,

met dien verstande:

De tekst bij 1.2 financieel kader p.28 punt h. Rattenoverlast aanpak

• Voor de rattenaanpak is in 2022 een projectbudget toegekend van € 1 miljoen, verdeeld over vijf jaar ad. € 200.000 per jaar. Op basis van een uitgevoerde analyse is geconstateerd dat de aanpak wel werkt, maar niet voldoende ingrijpend is. Voorstel is om de inzet van smartvallen verder uit te breiden. Deze gepatenteerde vallen zijn echter niet aan te schaffen, maar worden als dienst afgenomen. Voor de uitgebreide aanpak is € 500.000 per jaar nodig. Bij de Kadernota 2025 is het budget voor 2025 eenmalig verhoogd met € 300.000, maar er is structureel budget noodzakelijk om de overeenkomst voor de smartvallen aan te gaan. Voorstel is om structureel € 500.000 ter beschikking te stellen voor de aanpak van rattenoverlast met smartvallen.

te wijzigen in:

Voor de rattenaanpak is in 2022 een projectbudget toegekend van € 1 miljoen verdeeld over vijf jaar. Het voorstel is om de inzet op preventie te intensiveren conform landelijk beleid en het doden van ratten zoveel mogelijk te voorkomen. Hierbij wordt gebruik gemaakt van het rapport ’Bouwstenen voor de preventie van knaagdieroverlast in de gemeente’^[1]. Voor de uitgebreide aanpak is € 500.000 per jaar nodig. Bij de Kadernota 2025 is het budget voor 2025 eenmalig verhoogd met € 300.000, maar er is een aantal jaren achtereen een substantieel budget noodzakelijk. Voorstel is om voor de jaren 2026 t/m 2029 € 500.000 per jaar ter beschikking te stellen voor de uitgebreide aanpak van rattenoverlast. In 2029 wordt geëvalueerd of afschalen van deze middelen mogelijk is.

Dierenwelzijn algemeen

Het dierenwelzijnsbeleid komt over een paar weken naar de raad en ons viel op dat maar weinig met de diverse zienswijzen is gedaan. Het college kan zich dus alvast voorbereiden op diverse goed onderbouwde amendementen en moties.

Groen

Voorzitter, de Partij voor de Dieren vindt het positief dat de waarde van de gemeentelijke bomen in Haarlem inzichtelijk wordt gemaakt zodat we onomstotelijk kunnen zien hoe belangrijk bomen zijn, in eerste instantie wat betreft CO2 opname. Hoera en complimenten! We hopen snel te zien hoe deze inzichten in praktijk wordt gebracht.

Waar onze fractie zich zorgen over maakt, is de grote onderhoudsopgave voor de bomen. Achterstand op onderhoud betekent meer kans dat bomen voortijdig het loodje leggen. Nu al zien we bij boominspectierapporten dat een behoorlijk percentage als slecht of matig wordt beoordeeld.

Verlaat onderhoud is niet goed, maar wat al helemaal niet helpt is ondeskundig uitgevoerd onderhoud. Helaas zien we dat nog zeer regelmatig. We komen hier komend jaar dus zeker nog op terug, wanneer we gaan praten over de herziening van het bomenbeleid.

Voorzitter, het valt ons op dat er gestreefd wordt naar 300 extra nieuw te planten bomen per jaar tot en met 2029, maar dat de streefwaarde voor het totale aantal bomen in de openbare ruimte en op sportterreinen en schoolpleinen, vanaf 2026 níet stijgt. Gaat het college ervan uit dat er jaarlijks 300 bomen sneuvelen, boven op de reguliere vervangingen? Want dan gaat er ergens iets niet goed, voorzitter. We willen per saldo toch méér bomen en de waarde ervan laten toenemen?

Daarom onze motie Meer bomen Nu en Later, ingediend samen met het CDA, waarbij we het college vragen om:

• het totaal aantal bomen vanaf 2026 jaarlijks met minimaal 300 bomen te laten doen toenemen.

Voorzitter, onze vreugde was groot toen we ontdekten dat onze vaste vasteplanten-partner een nieuw concept voor vaste planten in openbaar groen heeft gelanceerd, LivingLandscape heet het. Met maar liefst 80% inheemse vaste planten, die er ook nog eens mooi uitzien en waarvan de aanleg en het onderhoud juist mínder kost dan nu het geval is. Veel beter voor de insecten, die op inheemse planten kunnen leven. Daarom dienen we de motie ‘op naar mooie ecologische vaste planten’ in, die het college vraagt om

• bij het aanplanten of vervangen van plantvakken in principe uit te gaan van het ecologische vaste planten concept.

Duurzaamheidsbegroting

Voorzitter, wij lezen positieve dingen in de duurzaamheidsbegroting zoals het starten van de circulaire grondstoffenhub en het inzetten van een duurzaamheidsmanagementplan voor raamcontractpartners. Wij kijken dan ook uit naar de eerste rapportage hierover. Goed om te zien dat deze wordt doorontwikkeld en men onderzoekt hoe brede welvaart hier steeds meer in kan worden meegenomen. Wij kijken iig uit naar het gesprek dat hierover met de raad begin 2025 zal worden gevoerd. Want Brede Welvaart gaat ook over een gezonde leefomgeving.

En bij dat laatste willen we even stilstaan, in het bijzonder bij onze luchtkwaliteit. Afgelopen weken was er weinig wind en ondanks dat het nog niet koud was werd er toch alweer aardig gestookt in houtkachels en open haarden. En dat is funest voor onze gezondheid. Houtstook veroorzaakt fijnstof, dat ook je huiskamer binnendringt. Dat vergroot de kans op longaandoeningen, hart- en vaatziekten, kanker en dementie en het beschadigt de ontwikkeling van (ongeboren) kinderen.

Voorzitter, het is tijd voor actie. We wachten al zo lang op de terugkoppeling over het Schone Lucht Akkoord en we willen niet langer wachten. Het RIVM heeft de stookwijzer een flinke update gegeven. Zo geldt er nu bij een windkracht van 2 of lager, standaard code rood. En dat betekent, houtkachel en haard uit. Wat gaat dit college doen om de gezondheid van Haarlemmers te beschermen? Is het college bereid om na te denken over maatregelen zoals een stookverbod als het RIVM code rood of oranje aangeeft zoals onlangs in Amersfoort is ingesteld?

De Partij voor de Dieren wil actie en dient daarom de volgende motie in, samen met de Actiepartij:

We vragen het college om:

• Haarlemmers aan te sporen de adviezen van de vernieuwde Stookwijzer^[1] op te volgen;
• hier in het huidige stookseizoen via haar communicatiekanalen alvast aandacht aan te geven;
• en wat betreft overige maatregelen om houtstookoverlast te voorkomen de raad zo spoedig mogelijk te informeren, doch uiterlijk voor 1 april 2025.

Een laatste punt over de Duurzaamheidsbegroting voorzitter, in de krant stond onlangs een jubelartikel dat we zo mooi op schema liggen. Toch maken wij ons zorgen. Want de landelijke politiek neemt besluiten die lokaal ongunstige gevolgen hebben. En ook wat betreft bijvoorbeeld het warmtenet en de windmolens, zijn er nog vele hobbels te nemen. Ook zien we dat niet alle verbonden partijen volop en breed aan de slag zijn om het tij te keren. We hopen dat hier volgend jaar vooruitgang wordt geboekt. En we sluiten ons aan bij de eerder gestelde vragen hierover door de PvdA.

Cultuur

Voorzitter, kwetsbare waarden staan in het huidige landelijke politieke klimaat sterk onder druk. Dierenwelzijn, natuur en ons klimaat worden naar de achterhoede geschoven. Dat geldt helaas ook voor de waarde cultuur. Cultuur zet aan het denken, maakt emoties los, ontroert, ontregelt en verbindt. Zie het mooie Kunstlijnweekend van afgelopen dagen en de actie die vandaag in Den Haag wordt gevoerd. De aangekondigde btw-verhoging op cultuur, boeken en kranten is niet alleen verwerpelijk, het is ook dom want door dalende inkomsten zullen instellingen alleen nog maar meer afhankelijk worden van overheidssubsidies. De Partij voor de Dieren hoopt van harte dat het niet zover zal komen en dat dit plan zal worden teruggedraaid. Want het zal ongetwijfeld ook grote impact hebben op de Haarlemse instellingen. Heeft het college hier al een beeld van en is zij daarover in gesprek met de Haarlemse culturele instellingen? En hoe kijkt zij aan om de instellingen een analyse te laten maken van de te verwacht impact van de btw-verhoging? Daarmee zouden we ook als raad beter zicht en grip krijgen op eventuele toekomstige hulpvragen.

Voorzitter, onze fractie was blij met de raadsinformatiebrief over Museum van de Geest en dat partijen om tafel zijn gaan zitten op zoek naar een duurzame oplossing en kijken dan ook uit naar de behandeling van de definitieve voorstellen in december. Sluiting van het Museum zou voor de Partij voor de Dieren echt eeuwig zonde zijn. Juist nu mentale gezondheid veel aandacht vraagt. Dat brengt ons op onze jeugd.

Jeugdzorg

Dat steeds meer jongeren gebukt gaan onder mentale problemen, is ons allen een grote bron van zorg. Onze jeugd wordt aan gigantische hoeveelheden informatie, social media en games blootgesteld. Is het de enige oorzaak van alle problemen, nee. Maar dat ze een effect hebben op hun mentale gezondheid en hun brein staat vast. Het is niet voor niets dat veel scholen nu al positieve effecten zien van het verbod van mobiele telefoons voor leerlingen. Een goed begin dus om naar een gezonde balans te komen tussen goed, leuk en nuttig gebruik. Maar dan zijn we er nog niet want ook bijvoorbeeld het online pesten blijft een punt van aandacht.

En zodra de school uit is, heeft het scherm een verslavende aantrekkingskracht, wat ten koste gaat van andere dingen zoals buiten spelen, de offline omgang met leeftijdsgenoten en slapen. Wij zijn vast niet de enige ouders die daar mee worstelen. Om als gemeente samen met ouders en scholen hier extra de schouders onder te gaan zetten, willen wij dit onderwerp graag binnenkort samen met de onderwijsbesturen met de commissie samenleving verder bespreken.

Opvang asielzoekers

Voorzitter, ik rond af. In onze bijdrage hebben we stilgestaan bij waarden die kwetsbaar zijn en onder druk staan, zoals natuur en cultuur, dieren maar ook de mentale gezondheid van onze jongeren. Ook asielzoekers bevinden zich in een kwetsbare positie. De Partij voor de Dieren is blij dat onze gemeente zich sterk blijft maken voor de opvang van asielzoekers. Het intrekken van de spreidingswet is symboolpolitiek en doet niets anders dan gemeenten zoals Ter Apel met nog grotere opgaven opzadelen. Onze fractie heeft het volste vertrouwen in dat we als gemeente Haarlem ons blijven inzetten voor alles wat kwetsbaar is.

Voorzitter, hierbij sluiten we onze eerste termijn af.

Het amendement:

02 Amendement Van doden naar preventie PvdD

En de moties:

11 Motie Aan de slag met de vernieuwde Stookwijzer PvdD AP

12 Motie 'Meer bomen nu en later

25 Motie 'op naar mooie ecologische vaste planten

Tweede Termijn

Voorzitter, in verband met de tijd schakel ik direct naar de pre adviezen van het college door op ons amendement en moties.

Het amendement van doden naar preventie.

De Partij voor de Dieren constateert de volgende zaken:

• De aanpak die het college voorstelt om overlast door ratten aan te pakken ontbreekt het aan werkelijk van alles. Geen goede analyse van meldingen, geen risico inventarisatie door een GGD en ecoloog, geen stads- of wijkoverkoepelend plan van aanpak voor preventie, geen drempelwaarden, geen koppeling met rioolplan, en geen habitatmanagement. Men is na de pilot in 2021 met smartvallen direct doorgegaan met een opschaling hiervan inclusief een explosie van de kosten. En nu zegt het college dat de inzet van preventie onvoldoende is. Ja nogal wiedes omdat er bar weinig gebeurt. En op een simpele technische vraag hoeveel huisbezoeken er in een jaar worden afgelegd is nog steeds geen antwoord binnen.
• Voorzitter, als inwoners in hun huis of tuin echt overlast ervaren dan vindt onze fractie natuurlijk ook dat zij gehoord en geholpen moeten worden en daar wil dit amendement juist op inzetten. Zet een Spaarnelanden, een GGD of desnoods een Anticimex veel meer in om mensen direct te helpen in hun huis en tuin ipv de hele stad voor een godsvermogen vol smartvallen te zetten. Want dan staan mensen over 5 jaar weer voor de deur want hun probleem in huis en tuin is nog steeds niet opgelost.
• Het voorstel van het college om tussentijds te evalueren is het paard achter de wagen spannen. Wil je voor de lange termijn resultaten bereiken tav knaagdierbeheersing dan kun je niet anders dan vandaag te beginnen je preventie te gaan intensiveren.
• Beste raad, maar liefst vier ministeries, het RIVM, de GGD’s, de Raad voor dieraangelegenheden, twee universiteiten en talloze experts zijn kristalhelder over de te volgen stappen en het enige waar dit amendement om vraagt is het gereserveerde geld in te zetten om knaagdierbeheersing volgens dit stappenplan in te zetten. Zo simpel is het. En ik hoop echt dat de fracties die nog twijfelden nu wel overtuigd zijn of in de schorsing nog even naar ons toekomen voor nadere toelichting.

Motie aan de Slag met de Stookwijzer

Onze fractie kijkt uit naar de voortgangsrapportage van het Schone Lucht Akkoord begin 2025. Het college lijkt echter nu geen actie willen ondernemen om in het huidige stookseizoen Haarlemmers actief te gaan wijzen op de nieuwe stookwijzer dus wij handhaven de motie.

Motie Meer bomen nu en later

Voorzitter, de motie vraagt om een netto toename van het totaal aantal bomen van 300 per jaar en niet zozeer de aanplant van 300 bomen per jaar. Een netto toename garandeert nl ook op de lange termijn een groei van het bomenbestand, iets wat alleen maar noodzakelijker zal worden in ons veranderend klimaat. Binnen herinrichtingen en bouwplannen wordt uitgegaan van op zijn minst behoud van het aantal bomen en mocht er weer een zomerstorm komen dan snappen we natuurlijk dat dat de streefcijfers onder druk zet, maar dat doet niets af aan de opgave en daar hoeven we met de streefcijfers ook niet op te anticiperen. Dus ook deze motie handhaven we.

Motie op naar mooie ecologische vaste planten

Voorzitter, goed dat het college in de RIB aangeeft dat hiermee al geëxperimenteerd wordt. We snappen niet helemaal waarom dit eerst geëvalueerd moet worden. Wat ons betreft is dit een no-regret maatregel en kan deze gewoon worden ingevoerd. We handhaven de motie.

Dank aan de andere partijen voor de fijne samenwerking en alle mooie voorstellen, die we zoals altijd zullen beoordelen met in ons achterhoofd de waarden duurzaamheid, mededogen, persoonlijke vrijheid en persoonlijke verantwoordelijkheid.